Σβετλάνα Αλεξίεβιτς , Βραβείο νόμπελ λογοτεχνίας 2015

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στο Ivano-Frankovsk της Ουκρανίας και μεγάλωσε στη Λευκορωσία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, όμως, είναι τα βιβλία μαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας. Το πρώτο της βιβλίο, "Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας"(1985), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τελευταίοι μάρτυρες", στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1989, η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της "Οι μολυβένιοι στρατιώτες" τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή "άγνωστο" πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη επί πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως. Το 1993 η Αλεξίεβιτς εξέδωσε το βιβλίο της "Γοητευμένοι από τον θάνατο", με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 κυκλοφόρησε το βιβλίο της "Τσερνόμπιλ - Ένα χρονικό του μέλλοντος", που περιλαμβάνει μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφεύς περιπλανώμενη επί δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της υγείας της και της ζωής της. Τα βιβλία της κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε δεκάδες χώρες, όχι όμως και στην πατρίδα της, όπου η ίδια είναι στιγματισμένη ως αντικαθεστωτική. Από τον Οκτώβριο του 2000 ζει κάποιες περιόδους στην Ποντεντέρα, πόλη-άσυλο λογοτεχνών στην Τοσκάνη. Τα περισσότερα από τα βιβλία της διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση ενώ η ίδια τιμήθηκε για τα έργα της με πλήθος διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας "για αμοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998", το γαλλικό Βραβείο "Μάρτυρας του Κόσμου - 1999", το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερμανίας. Το 2015 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Θωμάς Τσαλαπάτης "Άλμπα"

Ο Θωμάς Τσαλαπάτης βρήκε χρόνο για τον χρόνο. Αποτραβήχτηκε και μπόρεσε να δει την «ουρά» του που για λίγο σκάλωσε στην απαίτηση του ποιητή. Στην επιθυμία του να ανακαλύψει από πού προέρχεται η σκόνη, η λάσπη και η πνοή που μας γεννά, μας αναγεννά, μας «πεθαίνει». Και μπορεί να μην έφτασε εκεί που δεν μπορεί, ωστόσο δημιούργησε την κατάλληλη γέφυρα για να περπατήσει κι αν μπορέσει, κάποια στιγμή, να ακουμπήσει το ακίνητο-κινητό σημείο που δεν σταματά να δημιουργεί και να καταστρέφει.

Την ονόμασε «Άλμπα» και είναι ό,τι αποκαλύφθηκε από «Το ξημέρωμα είναι σφαγή κύριε Κρακ» (εκδ. Εκάτη). Η 2η ποιητική συλλογή του Θωμά Τσαλαπάτη έχει φως. Η εκροή φωτός δεν είναι ευφημισμός και χαριστική φιλοφρόνηση. Ο Τσαλαπάτης δεν αποτελεί εξαίρεση απ’ αυτούς που προσπαθούν να δικαιώσουν τον τίτλο του ποιητή. Το δεύτερο βήμα είναι το πιο σημαντικό και η αρχή της αρχής. Ε, με αυτή τη συλλογή κερδίζει το δικαίωμα να συνεχίσει να (μας) μαθαίνει τον κόσμο. Όταν διαβάσεις την «Άλμπα», τότε μπορείς να συνδέσεις την αρχή με το τέλος. Ναι, ο Τσαλαπάτης αφηγείται την ιστορία της Άλμπα και μας υποδέχεται με το εξής απόσπασμα από τις«Αόρατες πόλεις» του Ίταλο Καλβίνο: 

Η κάθε πόλη παίρνει σχήμα από την έρημο 

στην οποία αντιστέκεται. 

Η μνήμη είναι ο δρόμος (μας)

Η επιλογή του να ταυτίσει (;) την πόλη Άλμπα με την κοπέλα Άλμπα είναι ο θεμέλιος λίθος για την ανάπτυξη του ποιητικού λόγου. Δεν είναι μόνο το φανταστικό που αξιοποιείται. Είναι η δημιουργία πεδίου για να συναντηθούν παρούσες αλληγορίες, ο αναρχισμός-σουρεαλισμός του Νταλί, ο Τ.Σ Έλιοτ. Ο πίνακας του Ισπανού «Η επιμονή της μνήμης» είναι η φωτογραφία που κάλλιστα θα μπορούσε να έχει βάλει την κείμενο-λεζάντα ο ποιητής. Όσον αφορά στον Ελιοτ, βλέπεις κάτι από τα «Τέσσερα Κουαρτέτα», ενώ κάπου αντανακλά και το «Solaris» του Α. Ταρκόφσκι.

Στη σελίδα 26 γράφει

Εδώ όλα αναπνέουνε σε παρένθεση.

Και λίγο πιο κάτω

στη γειτονιά αυτή κατοικούνε αποκλειστικά Νίτσε.

Με τον τρόπο αυτό αποτυπώνει τη ροή εκτός γραμμικού συνεχούς και την ενθρόνιση της Φιλοσοφίας στη θέση του ερμηνευτή του Πανδαμάτορος.

Ο Τσαλαπάτης τιμά την «υπογραφή του υπαρξισμού», τη γλώσσα, υποτάσσει τον άνθρωπο στο μεγαλείο του τοπίου και του χρόνου, μας μεταφέρει τον παλμό της ζωής που δεν τελειώνει ποτέ, θυμίζει ότι ο ήχος «κουβαλά» τον χρόνο και κάθε φορά πορευόμαστε χάνοντας και μια λέξη την οποία θα ξαναβρούμε, αφού η μνήμη είναι ο δρόμος που διαβαίνουμε, διαβήκαμε και θα διαβαίνουμε.

Τα πιο απάνθρωπα βασανιστήρια της ιστορίας

Το ανθρώπινο μυαλό είναι – δυστυχώς - ιδιαίτερα εφευρετικό όταν έχει να κάνει με θάνατο, πόλεμο και άσκηση βίας σε άλλους ανθρώπους. Και η πιο αχαλίνωτη φαντασία δε μπορεί να καταφέρει να συλλάβει την διαστροφή που κρύβουν κάποιες από τις πλέον κτηνώδεις μεθόδους βασανιστηρίων που έχει σκεφτεί ο ανθρώπινος νους. Δέκα από αυτές τις μεθόδους παρουσιάζει, μέσω animation ιδιαίτερα «σκοτεινής» τεχνοτροπίας, το κανάλι Top Trending του YouTube. Necklacing: Λάστιχο αυτοκινήτου, βρεγμένα με βενζίνη, γύρω από το θύμα και άναμμά του. The Rack: Μεσαιωνική μέθοδος βασανισμού/ ανακρίσεων, με μια «χροιά» αρχαίας Ελλάδας (θυμηθείτε το κρεβάτι του Προκρούστη): Το θύμα δένεται ανάσκελα και τα μέλη του τραβιούνται μέσω μηχανισμού μέχρι την εξάρθρωσή τους και ακόμα παραπέρα. Rat in a Bucket: Κουβάς με αρουραίους δένεται πάνω στο γυμνό σώμα του θύματος και στη συνέχεια καυτά κάρβουνα τοποθετούνται πάνω του. Οι αρουραίοι προσπαθούν να διαφύγουν, ανοίγοντας δρόμο με νύχια και δόντια μέσα από το σώμα του θύματος. Head Crusher: Το θύμα δένεται με το κεφάλι του να ακουμπά σε σταθερό σημείο και ο βασανιστής συνθλίβει αργά, με ειδικό βαρύ εργαλείο, το κρανίο του. Tucker Telephone: Σύστημα ηλεκτροσόκ στα γεννητικά όργανα που περιελάμβανε ένα τηλέφωνο. German Chair: Ανάσκελα/ κάθετα πάνω σε μια ανυψωνόμενη μεταλλική καρέκλα, με τα χέρια και τα πόδια δεμένα και την καρέκλα να ανυψώνεται. Flaying: Γδάρσιμο ενώ το θύμα είναι ζωντανό. Διαδικασία που διαρκούσε ημέρες. Impalement: Παλούκωμα. Με τη «σωστή» τεχνική, το θύμα επιζούσε για ημέρες. Brazen Bull: Μπρούντζινος ταύρος. Αρχαιοελληνική «πατέντα», με το θύμα να κλείνεται μέσα σε ένα κούφιο μπρούντζινο άγαλμα, κάτω από το οποίο άναβαν φωτιά. Το θύμα ψηνόταν ζωντανό. Judas Craddle: Οι βασανιστές «κάθιζαν» το θύμα σε ένα πυραμιδοειδές αντικείμενο και το τραβούσαν προς τα κάτω.