Ακόμη κι ένας καλοπροαίρετος και μετριοπαθής παρατηρητής των πραγμάτων θα άρχιζε να ανησυχεί για τη φωτιά που απειλεί να αποτεφρώσει μια για πάντα το Ευρωπαϊκό όραμα , έχοντας για σπινθήρα την κρίση χρέους των χωρών του Νότου . Οι ευγενικές επιδιώξεις , τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και οι αισιόδοξες διακηρύξεις των πρωτεργατών της ενοποίησης κινδυνεύουν να ξεπέσουν σε ρητορικά τεχνάσματα , που συγκαλύπτουν την αέναη επιθυμία του ισχυρότερου να εφευρίσκει τον καταλληλότερο κάθε φορά τρόπο , για να θωρακίζει και να πολλαπλασιάζει τα υπάρχοντά του .Αποδείχτηκε μάλιστα ότι η οικονομία είναι ο νευραλγικός εκείνος τομέας ο οποίος καθορίζει το πολιτικό μέλλον των πάσης φύσεων συνασπισμών κι ότι στην περίπτωση της Ευρωζώνης δεν ακολουθήθηκαν όλα τα απαραίτητα βήματα που δεν θα επέτρεπαν στον οικονομικό παράγοντα να παρασύρει και να εκμηδενίσει το ιδεολογικό υπόβαθρο της ενωμένης Ευρώπης . Κι εδώ αρχίζει κανείς να προβληματίζεται για το τι απέγινε μέσα στα σπλάχνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκείνη η περίφημη διακήρυξη του Αμερικανού προέδρου Wilson για την αυτοδιάθεση των λαών .
Πριν απαντήσουμε σ’ αυτό , ας δούμε κάτι παράδοξο .Αυτό που πραγματικά προξενεί απορία στο εγχείρημα της Ευρώπης είναι η απόπειρα να συνυπάρξουν κάτω από τη στέγη ενός κοινού πολιτικού μορφώματος εντελώς διαφορετικές εθνότητες , χωρίς όμως να καλλιεργηθεί προηγουμένως συστηματικά η ιδέα της κοινής πολιτισμικής καταγωγής ,ώστε να τραφούν μ’ αυτήν τα φρονήματα όλων των Ευρωπαίων . Έτσι , ο Έλληνας ποτέ δεν έπαψε να αισθάνεται Έλληνας και ο Ολλανδός Ολλανδός . Θα αντιτάξει βέβαια κάποιος ότι οι ιδεολογικές αλλαγές απαιτούν μεγαλύτερα περιθώρια χρόνου , για να συντελεστούν . Το μυαλό του ανθρώπου είναι κατά κανόνα συντηρητικό και οι ανακατατάξεις το τρομάζουν . Συμφωνώ αλλά το παράδοξο παραμένει . Η βεβιασμένη μεταμόρφωση της Ευρώπης σε ομοσπονδιακή κρατική οντότητα χωλαίνει αρχικά ως προς το σημείο της ιδεολογικής απόστασης μεταξύ των λαών της .
Μειονεκτεί επιπλέον και στο επίπεδο της σύγκλισης του βιοτικού επιπέδου μεταξύ των διαφορετικών εθνοτήτων .Δεν μπορεί δηλαδή να προωθηθεί η ιδέα της ομοσπονδίας μέσα σε ένα περιβάλλον ανισοτήτων , χωρίς την εφαρμογή μιας ενιαίας οικονομικής πολιτικής που θα εξισορροπεί , μέσα σε ένα εύλογο αλλά σύντομο χρονικό διάστημα , τα οικονομικά μεγέθη των περιοχών που θα ενταχθούν σ’ αυτήν . Κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί μέχρι στιγμής στην Ευρωπαϊκή Ένωση , αν και έχει διαβεί αρκετός χρόνος από τη σύστασή της . Οφείλουμε βέβαια να παραδεχτούμε ότι δεν είναι εύκολο εκείνος που απολαμβάνει ένα ψηλό βιοτικό επίπεδο να θελήσει να κάνει παραχωρήσεις και να φορολογηθεί ασφυκτικά , προκειμένου να πετύχει ένα τέτοιο πείραμα . Αντίστοιχα , όμως, δεν είναι εύκολο κι εκείνος του οποίου το επίπεδο διαβίωσης είναι και παραμένει χαμηλό , να πεισθεί για την αναγκαιότητα του ίδιου πειράματος και να μην αναπτύσσει εθνικιστικά αντανακλαστικά . Η επιλογή του να επιδιώκεται η σύγκλιση σε όλα τα άλλα επίπεδα εκτός αυτού της εισοδηματικής πολιτικής μοιάζει με ένα καλομαγειρεμένο φαγητό χωρίς αλάτι .
Και για να επιστρέψουμε στο ζήτημα της αυτοδιάθεσης , είναι απολύτως εύλογο ότι από τη στιγμή που μία χώρα εντάσσεται σε έναν ευρύτερο σχηματισμό , να εκχωρεί ένα μέρος από την αυτονομία της στο όνομα των κοινών επιδιώξεων και της χάραξης μιας παράλληλης στρατηγικής για την αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων . Με μία όμως προϋπόθεση : ότι μία τέτοια επιλογή αντισταθμίζεται από κάποια πλεονεκτήματα στους περισσότερους τομείς της εσωτερικής πολιτικής ζωής , και κυρίως στα δημοσιονομικά ζητήματα [χωρίς φυσικά να απαξιώνω τη δυναμική που έχουν και τα κοινωνικά και πολιτισμικά αγαθά στο σύστημα των αξιών ενός λαού ] .Όσο ένας λαός , παρά το γεγονός ότι ελέγχεται με υπόγειο τρόπο , ευημερεί μέσα στα πλαίσια μιας πολιτικής ή οικονομικής Ένωσης , τότε όλα εξελίσσονται ομαλά και η αντίδραση για τον περιορισμό της απόλυτης[αν υφίσταται κάτι τέτοιο] ανεξαρτησίας του είναι αμελητέα . Όταν όμως διαπιστώνει ότι η καθημερινότητά του γίνεται περισσότερο φορτική και ότι η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας δεν έχει κανένα αντίκρισμα για τον ίδιο και το μέλλον του , είναι αναπόφευκτο να διασαλεύεται μέσα στο μυαλό του η αναγκαιότητα της παραμονής του λαού του σ’ αυτό το ιδιότυπο καθεστώς ομηρίας .
Ας ζυγίσουν επομένως υπεύθυνα οι εγκέφαλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης τι είναι αυτό που θα θέσουν ως προτεραιότητα στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, αν θέλουν πραγματικά να αποφύγουν τους τριγμούς στο οικοδόμημα που σχεδίασαν : επιθυμούν μία Ευρώπη με έναν ομοσπονδιακό μανδύα αλλά με έναν πυρήνα ανισοτήτων ή μία Ευρώπη που θα τιμά το πολιτισμικό της υπόβαθρο και δεν θα δίνει στους πολίτες των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της την αίσθηση ότι υποτάσσονται σε μία απρόσωπη μηχανή εξουσίας κι ότι έτσι ταπεινώνεται η εθνική τους υπερηφάνεια ; Η σημερινή βέβαια κρίση μπορεί να είναι απλώς το μεταβατικό εκείνο στάδιο που θα ταρακουνήσει τους ηγέτες και θα τους δώσει τη λαβή να εργαστούν αποφασιστικά για τη δημιουργία ενός άλλου μοντέλου διακυβέρνησης της Ευρώπης . Το ουσιώδες , ωστόσο , είναι να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος στην αναζήτηση της κατάλληλης θεραπείας , γιατί μέχρι τότε θα έχει αποβιώσει στη συνείδηση των πολιτών η νοσούσα Ευρωπαϊκή ταυτότητα . Και οι επόμενες γενιές θα έχουν να διηγούνται ένα παραμύθι με θλιβερό τέλος .
Τσιαχρής Κώστας
15/7/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου